Ethnoulougiès Enez-Groé

Setu an destenn n'eo ket échu ha leun gand faziou. Ma carit scoazia ahanoun evid difazia anezan , mar plij. Al labour-man a zo ur seurt hent ethnologiéz breiz evid an hini o deus c'hoant kemer perz barz sevenadur ha yez breiz ha broiou celtiec. Al lizer "C" a zo caled ato ha pas evel al lizer galec "C" evel ma ano "Hocine" met "C" evel "Carbon".


Enéz Groé en doa calz anoiou abaoé amzeriou gwechall betac breman, ni a gav anaiou-man: Groé e bloa, 1037, Groy e bloa 1327, Groay e bloa 1448, Groa, Grouays, Groye, Enez ar Groach, Enez ar Groez, ha breman an enez man a zo anvet ged e ano galeg :Groix. Setu ul lod eus anoiou e oé roet dezi abaoé amzer coz Noé betag breman. Ur istot coz a lavar gwechall e oé sorserieon var an eneziou celtiec ha , matehé, setu perac e oé roet ano Groach evid enez Groé, Enez ar Grweg ??...

Abaoé ato e oé sachet Enéz Groé ouz an douar braz dre ar Bagou, pep seurt bagou e oé eus re vihan betag ar re vrasan. Eur scrivagnier en deus laret en he leor :"Groix autrefois", ur bag e oé beuzet e cichen enez Groé an amzer al Calif Abdel Rahman Kentan e bro andalousia hag pevar moraer eus ar scipail o doa cavet var enez Groé o savetein. Martehé, an istor se é oé erruet e gwirioné peogwir holf ar Casgogne e oé brudet evid e amzer ken fall ha droug evid ar bagou.

Ar Meinou Coz, al Lidou, an Iliz, ar Roué bro Hall Charlemagne:

Var enez-Groé e vez cavet meinou coz a pep seurt barz parcéiou lannec ha balannec: Taoliou-mein, mein hir, béziou coz ha meiniou dastumet
Evel just , pep hini a oar deus peleh eman orin ar meiniou-man? Gwir eo gwechall e oé ur civilisation anvet civilisation ar mein peogwir savet e oé , ganti mein e pep lech hag e pep seurt e Breiz hag e Broiou all hon eus cavet, ivé pep seurt meinou , hir pe, round pe braz...hag ar civilisation man en doa ur relijion liammet ged ar meinou man met ivé ged an héol, al loar, an dour, ar mour... Ar Heltiek e oé dindan levezon an natur hag o spered e oé stummet ged an natur man.

Eun neubeut ahcelourouieon o deus cavet var enez Groé denveziou amzer ar mégalitic evel : silexiou, tesonou pod douar, traou houarn...ivez e caver : béz tuchennou e Porz-Melit, Hamp ar Romaned, fornou douar koz, Péskerez parc en Daou e Porz-Morville, krénvlehiennou eus ar 18 kanteved, ur "Drakkar " viking e oé bet disdouarnet e derou ar 19 kantevet, ha breman an drakar man a zo e mirdi "Sent-Germaint" e cichen Paris. Ni a sonj an drakar man e oé an hini ar roué pe ur prins eus bro Suéd hag e oé douarnet ar prins man ged he drakar var enez Groé.
Béz ar roué pe ar prins man e oé er heizteiz cériadenn Locmaria, en ur leh anvet Gourguel. Me sonj e vefe mad da houlenn evid distro ar bag man e Breiz. Ouzpenn se ni a weller gwechall un eor tu ar mor var haeou Porz-Tudy.
Betag an disph braz e 1789 en Enez man e oé dindan galoud ar Rohaned azaleg 13 kantved, pesketion e oé graet deus outo hag ar merhed a labouré traou an douar pe an ti. Betag 1850, ar potred a tenne eus ar mor ar sardin hepken ne oé ket calz trou da ober. Met spountet e oant pa welent ar sardin e oé cuzet eus ar mor var dro 1850, n'eus sardin ebet!! Sonj 'ta!! an dud e oé souézet braz ahg ne ouient ket penaoz e oé erruet an hud se. Atao abaoé coz noé ar sardin a zeué epad an nevez-amzer met evid ar wech kentan n'eus sardin ebet e 1850 . Goudé se red e oé evid ar pesketerion da zerhell ged o micher hag e oé tud o deus desket an doaré paka an ton e enez Sein ha setu int a grogé ged o micher nevé pesketa an ton hag e oé deuet enez Groé brudet evid an ton, warnan e oé betag pemp labouradec pesk evid laka anezo barz tonneliou ged eol hag holen, betag tost 400 chaluter é oé.

Oad sivilisation ar meinou a zo coz, clascerien a sonj savet e oé ar vein man etré 5200-1800 araoc hon Salver (H-S) int , ar meinou hir a zo oajet 7000 a bloa evid an neubetan ha n'eus den ebet a oar piou en deus savet ar piliou man?? Martéhé, tud a zeué eus ur blanedenn all?? Piou a oar??
Evel just mojennou hag istor farzus é oé bet crouet pe ijinet ged an dud ha calz traou é oé savet. Al lod a gredi e oé bet savet ar meinou man ged ar horrihaned evid o dansal epad an noz dindan al loar leun. Al lod a lavar ar meinou e oé implijet evid ober lidou ged an Druized ha Merhed n'int ket dimezet hoaz... Met betag breman tud zo evid credi ar mein man o deus ar haloud da parrea eus ar hlanved an dud hlanv met ivez ar vouez o clas ur paotr evid dimezi a lak he douarn var ar mein evid bezan dimezet epad ar bloa a zeu hag an hini hoant ur bugel a laka he horf ouz ar mein hir ivé.
Savet e oé an Iliz enep se hag he deus difennet azeulia meinou hag pep hini a heuil ober lidou ganto e vezé wellet evel ur pagan .
Roué bro Hall, Charlemagne en doa gourhemennet evid distruja en oll meinou savet dindan urz an Iliz. Hag evel se laka an dud dindan galoud an Iliz hag ar Roué pell eus ar relijion pagan man.
Setu perac calz meinou man é oé distrujet ha astennet var an douar pe cizellet varno croasiou ha traou an urz hatolic met coulcoudé calz eus outo a zo var o sav betag breman.
Var enez Groé, ar re koz a contaé penaoz e oé erruet Sent-Tudy var ur mein eus Breiz-Veur betag enez-Groé araoc ar Sent -se a yaé betag Loctudy e Finistèr.
Sent-Tudy e oé erruet var enez Groé var dro ar 5 pe 6vet kanteved e Groé evid precha an testament nevé, hag he bag e oé istriz, sonj 'ta! Ur mein é oé!! ar mein man en doé pemp metrad hirad hag a zo var enez Groé betag breman disavet an amzer Charlemagne var dro 1200 hag astennet eo . Setu, bag ar Sent-Tudy e oé ur men nemet ken ha goudé Sent-Tudy a heulia e veajin betag Loctudy en Finistèr leh e oé savet gantan ur manati.

Gwechall araoc ema desavet ar men man e oé implijet evel un tour tan evid scoazia tud ar mor ha cuzulia anezo betag porziou an douar egiz se ar men hir se ged he pemp metrad en deus sicouret calz tud é oé collet ganto en hent barz ar mor.

Abaoé ar bloa 600 betag an 19 vet canteved e oé graet lidou hengounel pep sadorn épad miz Even e bro Guened evid sicoura an dud da zimezin.

Al lidou man é oé graet eus outi "Gouel miz Even". Hag e oé graet var dro an daoliou men.

Hag ar re yaouanc ne oant ket dimezet awalh ha oajet int da 16 bloa ,paotred ha merhed, a zeué pep sadorn eus ar miz Even e meinou man hag gwisket e oant gant dilhad caèr ha e oé laket var o penn ur hourann ged greun, éd, gwinniz pe a wechou var o togou hag ur boked bleuniou var crvenn ar merhed, en ur emvod braz dindan levezon abdruidez. Pep paotr a denné ur plach ouz he horf fre he biz bian hag a yaé barz henjou a n daol maen leh e oé cavet bleuniou, greuniou éd ha gwinniz.
Ar houplad e oé chomet fial unan da égilé e vézé dimezt hag int o doé mirout o fresk hag o sked.
Pennrener ar gouel e oé un druid hag e oé var e fenn tri lietenn( eus lien) ha pep hini he deus ul liou, ar gentan he deus al liou wenn hag e oé liou hlas an druized, an eil e oé al liou glaz hag e oé hlasad ar barzed hag an teirved he deus al liou gwer hag e oé hlas an divinirion.
Ar pennrener e oé gwisket mad ged ur saé wenn ha hir betag he zroad hag e oé graet eus outan e gwirioné an tad paéron hag a clascé ur vamm paéron. Ar paotr a lak un ano houarn e biz ar vaouez evid beza eurus hag a houdé dioustou é oé un dans round braz ged un ton ganet ged an dansérion , anvet ton "an teir liétenn".
Pa e oé an héol en he kuza an oll a yaé mont cuit ged canaouénou ha laouenez , an eil o tennan egilé dre ar biz bian.
An Iliz he doa difennet ar Gouel man.